Cập nhật lần cuối vào 06/04/2023
1. Tình hình HIV
1.1.Trên thế giới
Theo báo cáo của Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), tính đến năm 2020, số người nhiễm HIV trên thế giới là khoảng 37,7 triệu người, trong đó có khoảng 1,8 triệu trẻ em dưới 15 tuổi. Trong năm 2020, cả thế giới phát hiện 1,5 triệu ca nhiễm HIV mới, trong đó có khoảng 150.000 trẻ em. Mỗi năm có khoảng 680.000 người nhiễm HIV tử vong.
Trong năm 2021, số người nhiễm HIV trên toàn thế giới ước tính khoảng 1,5 triệu ca và khoảng 510.000 đến 860.000 người chết vì bệnh HIV. Phần lớn các ca nhiễm mới và tử vong xảy ra ở Châu Phi.
1.2. Tại Việt Nam
Theo Cục phòng chống HIV/AIDS, số người nhiễm HIV hiện đang còn sống được báo cáo đến thời điểm 30/9/2021 là 212.769 trường hợp. Số người nhiễm HIV tử vong lũy tích tính đến tháng 11/2021 là 108.849 trường hợp.
Tại Hội nghị sơ kết 9 tháng đầu năm 2022, số khách hàng sử dụng phương pháp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (Pre-Exposure Prophylaxis – PrEP) ít nhất 1 lần đến 31/8/2022: 8.994 (90% chỉ tiêu 2022) 03 tỉnh đạt và vượt chỉ tiêu ban đầu gồm: Nghệ An (131,4%, 1577/1200), Thanh Hóa (112,4%, 956/850), Đà Nẵng (100%, 700/700). Một số tỉnh có số lượng khách hàng rất thấp so với chỉ tiêu: Bắc Giang (18,3%), Bắc Ninh (35,5%), Thái Bình (41,8%), Sóc Trăng (44,7%), Nam Định (48,7%). Tỷ lệ duy trì điều trị PrEP từ 3 tháng trở lên thấp, đặc biệt tại: Thái Bình (30%), Bắc Ninh (40%) An Giang (41%). Một trong những yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ liệu trình là việc phải uống thuốc đều đặn mỗi ngày vào 1 thời điểm nhất định. Cho đến thời điểm báo cáo, PrEP chỉ có ở dạng uống và phải sử dụng thuốc mỗi ngày.
Cabotegravir dạng hỗn dịch tiêm giải phóng kéo dài
Ngày 20/12/2021, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt Apretude (hỗn dịch tiêm giải phóng kéo dài Cabotegravir) như một phương pháp PrEP cho người lớn và thanh thiếu niên có nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục ở Hoa Kỳ. Đây là lần đầu tiên một loại thuốc kháng virus dạng tiêm được sử dụng như một phương pháp điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV. Công thức có tác dụng kéo dài là một bước tiến và là một bổ sung có giá trị cho công cụ phòng chống HIV giúp dễ dàng chấp nhận và tuân thủ điều trị.
Apretude được tiêm bắp hai mũi khởi đầu cách nhau một tháng, sau đó cứ hai tháng một lần. Bệnh nhân có thể bắt đầu điều trị bằng Apretude hoặc uống Cabotegravir (Vocabria) trong bốn tuần để đánh giá mức độ dung nạp thuốc. Apretude là một đóng góp quan trọng trong nỗ lực chấm dứt đại dịch HIV bằng cách cung cấp lựa chọn để ngăn ngừa HIV mà không cần phải uống thuốc hàng ngày.
Tháng 7 năm 2022, công ty GSK đã ký thỏa thuận cấp phép với Tổ chức bằng sáng chế Thuốc do Liên hợp quốc hậu thuẫn (MPP) cho loại thuốc HIV PrEP tác dụng kéo dài Apretude, hay Cabotegravir, được hai bên công bố trong Hội nghị AIDS Quốc tế lần thứ 24. Thỏa thuận này trao cho các nhà sản xuất thuốc generic được lựa chọn quyền sản xuất và cung cấp các sản phẩm sao chép của Apretude cho 90 quốc gia đang phát triển. Apretude dự định được sử dụng ở các quốc gia có thu nhập thấp nhất thế giới, nơi hầu hết các trường hợp nhiễm HIV mới xuất hiện.
2. Dữ liệu hiệu quả và an toàn
2.1. Hiệu quả
Tính an toàn và hiệu quả của Apretude để giảm nguy cơ nhiễm HIV đã được đánh giá trong hai thử nghiệm mù đôi, ngẫu nhiên so sánh Apretude với Truvada (dạng phối hợp 2 loại thuốc kháng HIV, bao gồm Emtriva (Emtricitabine 200mg) và Viread (Tenofovir 300mg, một loại thuốc uống một lần mỗi ngày cho PrEP HIV). Thử nghiệm 1 bao gồm nam giới không nhiễm HIV và phụ nữ chuyển giới quan hệ tình dục đồng giới và có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cao. Thử nghiệm 2 bao gồm những phụ nữ chuyển giới chưa bị nhiễm có nguy cơ nhiễm HIV.
Trong thử nghiệm 1, 4.566 người chuyển giới nam và nữ chuyển giới quan hệ tình dục đồng giới đã nhận được Apretude hoặc Truvada. Thử nghiệm đo tỷ lệ nhiễm HIV trong số những người tham gia thử nghiệm dùng Cabotegravir hàng ngày, sau đó là tiêm Apretude hai tháng một lần so với Truvada uống hàng ngày. Thử nghiệm cho thấy những người tham gia sử dụng Apretude có nguy cơ bị nhiễm HIV thấp hơn 69% so với những người tham gia sử dụng Truvada.
Trong thử nghiệm 2, 3.224 phụ nữ chuyển giới đã nhận được Apretude hoặc Truvada. Thử nghiệm đo tỷ lệ nhiễm HIV ở những người tham gia uống Cabotegravir và tiêm Apretude so với những người uống Truvada. Thử nghiệm cho thấy những người tham gia sử dụng Apretude có nguy cơ bị nhiễm HIV thấp hơn 90% so với những người tham gia sử dụng Truvada.
2.2. An toàn
Hướng dẫn sử dụng Apretude có hộp cảnh báo không sử dụng thuốc trừ khi kết quả xét nghiệm HIV âm tính được xác nhận. Thuốc chỉ được kê đơn cho những người được xác nhận là âm tính với HIV ngay trước khi bắt đầu dùng thuốc và trước mỗi lần tiêm để giảm nguy cơ kháng thuốc. Những cá nhân bị nhiễm HIV trong khi sử dụng Apretude cho PrEP phải chuyển sang một phác đồ điều trị HIV hoàn chỉnh. Các phản ứng có hại phổ biến nhất được quan sát thấy ở ít nhất 1% đối tượng nhận Apretude là phản ứng tại chỗ tiêm, tiêu chảy, nhức đầu, sốt, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, buồn nôn, chóng mặt, đầy hơi, đau bụng, nôn mửa, đau cơ, phát ban, giảm cảm giác thèm ăn, buồn ngủ, đau lưng và nhiễm trùng đường hô hấp trên.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- FDA Approves First Injectable Treatment for HIV Pre-Exposure Prevention. FDA NEWS RELEASE. December 20, 2021. Available at: https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-approves-first-injectable-treatment-hiv-pre-exposure-prevention
- UNAIDS welcomes the approval of long-acting injectable cabotegravir as a pre-exposure prophylaxis for HIV prevention. Available at: https://www.unaids.org/en/resources/presscentre/pressreleaseandstatementarchive/2021/december/20211222_cabotegravir
- APRETUDE label. Initial U.S. Approval: 2021. Available at: https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2021/215499s000lbl.pdf
- Cục phòng, chống HIV/AIDS – Bộ Y tế, 2022. Có sẵn tại: https://vaac.gov.vn/du-an-quy-toan-cau-phong-chong-hiv-aids-so-ket-hoat-dong-9-thang-dau-nam-2022.html và https://vaac.gov.vn/chuyen-trang/thuoc-apretude-prep-duoc-cap-phep-trong-du-phong-hiv.html
ThS.DS. Phạm Cảnh Em
